Fokken

Beslissingsboom

Een hulpmiddel voor beter fokken

Je wordt niet zomaar een topfokker. Aan elk nest gaat een zorgvuldige planning vooraf, daarbij is een encyclopedische kennis nodig van het ras en de afzonderlijke honden uit het verleden en die van nu. Topfokkers hanteren standaarden die hen helpen bij het nemen van beslissingen en ze hebben een duidelijk beeld van wat zij willen bereiken, niet alleen voor een enkel nest, maar voor hun hele lijn van honden. Het vergt kennis, doorzettingsvermogen en ervaring.

Maar, hoe bereik je als beginnende fokker dat niveau? Naast kennis en ervaring opdoen moet je een consistent en gedegen evaluatiesysteem ontwikkelen dat je helpt fokdieren te selecteren, een dekreu voor je teef maar ook, als je de eigenaar bent van een dekreu, om te bepalen of je hem beschikbaar wilt stellen voor een bepaalde teef. Wat je nodig hebt is een beslisboom.

Een systeem laten groeien

Een beslisboom heeft geen bladeren of wortels, maar kan wel takken vormen. Het is een diagram waarin start- en eindpunten worden aangegeven, met verschillende routes tussen de beslispunten, maar er zijn ook alternatieve wegen naar je eind beslising. Voor mensen die visueel zijn ingesteld kan het maken van zo’n diagram een goed hulpmiddel zijn. Mensen die niet op die manier leren, willen misschien een andere aanpak hanteren, maar je moet in ieder geval een manier vinden om alle belangrijke variabelen af te werken.

Net als echte bomen, kunnen de beslisbomen dynamisch zijn en veranderen als je ze aanpast aan nieuwe of andere eisen. Je kunt hier een tak laten “groeien” en er daar een “snoeien”. Doe wat voor jou werkt en wees bereid onderweg aanpassingen te maken als dat nodig is. De diagrammen in dit artikel zijn slechts een basis. Misschien bedenk je wel aanvullende wegen die je wilt toevoegen voor je eigen doeleinden, of wil je de volgorde veranderen.

Voor je begint, moet je weten wat je startpunt is. Wat zijn de sterke en zwakke punten van de honden waar je mee wilt fokken? Wat zijn je doelen voor de korte en lange termijn als fokker? Je moet prioriteiten stellen aan- en rekening houden met alle belangrijke kwesties zoals constructie, prestaties van de hond, gedrag en gezondheid.

Snoeien

Je kunt geen topfokker zijn zonder honden van hoge kwaliteit. Je moet de waarde van elk fokdier evalueren voor je hem koopt, of in het geval van een puppy naarmate hij zich ontwikkelt. Je kunt nooit zeker weten of een pup zal uitgroeien tot een hond die voldoet aan jouw eisen om ermee te fokken. Figuur 1 is een beslisboomdiagram met de belangrijkste beslispunten voor het wel of niet aanhouden van een puppy om ermee te fokken.

Het belangrijkste criterium, je eerste beslispunt, is gebaseerd op wat voor jou als fokker het hoofddoel is. Dit doel kan zijn deelname aan shows, presteren in competities, of zelfs dienst doen als echte werkhond. Wat het ook is, de pup moet voldoen aan bepaalde basiscriteria waarmee jij wilt fokken. Voldoet hij daar niet aan, dan heeft het geen zin om hem in je fokprogramma op te nemen, ook al is hij op alle andere punten een prima pup.

Soms kan het nodig zijn een pup opnieuw te evalueren voordat de uiteindelijke beslissing om hem al dan niet te houden, kan worden gemaakt. Hij kan wat kleine constructie foutjes hebben die mogelijk nog kunnen verbeteren naarmate hij ouder wordt, of hij heeft bijvoorbeeld nog niet genoeg interesse getoond in vee.

Als de pup voldoet aan jouw belangrijkste criterium, kijk je verder naar verschillende andere criteria. Het moeten er minimaal twee zijn (gedrag en gezondheid) maar mogelijk meer, afhankelijk van je persoonlijke omstandigheden, zoals in figuur 1 is te zien. Bijvoorbeeld, als je eerste interesse uitgaat naar het presteren in competities, wil je daar nog een ander beslispunt voor opnemen. (Of meerdere punten als je honden in verschillende competities uitkomen.)

Waar figuur 1 deze andere criteria aangeeft in een bepaalde volgorde, kun je die volgorde aanpassen aan je eigen wensen. In werkelijkheid zul je aan al die criteria waarschijnlijk tegelijkertijd werken. Het doel van het diagram is om je gedachten te focussen, zodat je de hoogstaande kwaliteiten op één gebied niet ten koste laat gaan van je evaluatie van andere gebieden: Uitmuntende constructie en een fantastisch karakter zijn geweldig, maar als de gezondheidsresultaten dramatisch zijn valt de pup af als een goede kandidaat om mee te fokken.

Een vergelijkbaar diagram kan worden gebruikt voor het evalueren van een volwassen hond die je overweegt te kopen of leasen. Aanpassingen kunnen bestaan uit extra criteria (evaluatie van familie van de hond, fokgeschiedenis). Voor een volwassen hond heb je niet zoveel herevaluatie lussen nodig; je hoeft niet te wachten tot hij is opgegroeid en de gezondheidsuitslagen zijn waarschijnlijk al bekend.

Bevruchting

Een andere veelvoorkomende beslissing voor een fokker: het selecteren van een dekreu voor je teef (Figuur 2).

Je start met het opstellen van een lijst met mogelijke kandidaten. Zelfs als je denkt dat je een specifieke hond wilt gebruiken zal het doorlopen van het process je helpen te beslissen of je eerste keuze ook echt de beste optie is voor deze combinatie. Een bijkomend voordeel van het evalueren van meerdere dekreuen is dat je informatie verzamelt die je van pas kan komen voor toekomstige dekkingen van deze teef of een van je andere teven.

Als je een lijst hebt, moet je onderzoek doen naar elke hond en hem evalueren. Net als bij de andere criteria in figuur 1 kunnen deze evaluatiepunten in elke volgorde worden gezet en in werkelijkheid tegelijkertijd worden doorlopen. Bestudeer de sterke en zwakke punten van elke hond. Als hij nakomelingen heeft, wat zijn dan de sterke en zwakke punten in zijn nakomelingen, let vooral op of hij zijn eigen fouten doorgeeft of die van de teef. Als laatste, en dit is vooral belangrijk als de hond nog niet eerder een teef gedekt heeft, of als zijn nakomelingen nog te jong zijn voor een nuttige evaluatie, kan worden bekeken wat de veel voorkomende sterke en zwakke punten in zijn lijn zijn, inclusief die van zijn directe voorouders, hun broers en zussen met hun nakomelingen, alsmede volle en half broers en zussen en hun nakomelingen.

Nadat je alle honden hebt geëvalueerd is het volgende beslispunt het maken van een selectie van mogelijke dekreuen voor je nest.

Als de hond bovenaan je lijst van jou is, is je besluit genomen. Zo niet dan is het belangrijkste beslispunt de eigenaar van de hond: Is dit iemand met wie je zaken wil doen? Zo ja, zijn de noodzakelijke gezondheidsonderzoeken gedaan? (Deze auteur is van mening dat elke hond die beschikbaar is als dekreu elke mogelijke test voor het ras gehad moet hebben en die tests moeten dan ook nog geldig zijn, zoals oogtesten, die slechts een jaar geldig zijn.)

Als de gezondheidsuitslagen in orde zijn en een aanvulling zijn op die van je teef (je wil twee dragers van een recessief gezondheidsprobleem niet met elkaar paren) is het tijd voor de zakelijke onderhandelingen: het contract en het dekgeld. De eigenaar van de dekreu zorgt voor een contract en vertelt je wat je moet betalen voor het gebruik van de dekreu. Als het een of het ander een probleem oplevert kun je hierover misschien onderhandelen, vandaar de heroverwegingslussen.

Als je bij deze punten op iets stuit dat onacceptabel is, ga je terug naar je selectie en begin je het proces opnieuw voor de volgende hond.

Zaadjes planten

Het laatste beslisboomvoorbeeld (Fig. 3) is het screenen van teven voor je dekreu. Alles hangt af van het antwoord op deze vraag: heeft deze paring eerder plaats gevonden, zo ja, wat was het resultaat? Er zijn drie mogelijke antwoorden. Ja en het nest was acceptabel, in dat geval herhaal je de dekking; ja en het nest voldeed niet aan je standaard, dus je doet het niet nog een keer; of nee dit is nog niet eerder gedaan.

In het laatste geval ga je naar de eerste screening beslispunten. Net als bij het selecteren van een dekreu is de eerste overweging de eigenaar van de teef. De eigenaar van een dekreu heeft weinig of geen controle over wat er met een nest gebeurt. Is deze persoon iemand aan wie je de puppies van je hond toevertrouwt? Als je verwacht dat de regeling naar tevredenheid zal verlopen, of als je alleen wat kleine dingetjes hebt die je kunt aanpakken door ze te bespreken of door aanpassingen in je contract, is het tijd om verder te gaan naar het volgende beslispunt: beoordelen of de teef geschikt is voor je dekreu.

Wat is je algemene indruk van deze teef? Als je onmiddellijk iets negatiefs opvalt, moet je haar afwijzen. Anders kun je verdergaan naar de details. Je moet je ervan verzekeren dat ze beschikt over alle noodzakelijke gezondheidstesten en verklaringen en dat de resultaten van de DNA-testen een aanvulling zijn op die van jouw dekreu. Hoewel dit niet is opgenomen in figuur 3, kun je voor dit beslispunt kiezen voor een heroverweginglus voor het geval er testen niet zijn uitgevoerd en je bereid bent een heroverweging te maken nadat de resultaten hiervan bekend zijn en je die gezien hebt.

Als alle gezondheidskwesties acceptabel zijn, moet je alles wat je weet over haar vorige nestjes (als die er zijn) bekijken en een meer gedetailleerd onderzoek doen naar de sterke en zwakke punten van de teef, om te beslissen of het mogelijke nest zou voldoen aan je kwaliteitseisen.

Als je onderzoek laat zien dat de twee elkaar niet aanvullen is het verstandig om van dekking af te zien. Mogelijke problemen waarvan de kans klein is dat ze zullen optreden, of die geen serieuze gevolgen zullen hebben als een puppy ze erft, moeten met de eigenaar van de teef besproken worden en jullie moeten samen beslissen of de mogelijke voordelen van de dekking opwegen tegen de risico’s. Beslispunten voor het contract en vergoedingen zijn hierin niet opgenomen omdat jij, als eigenaar van de dekreu, het voor het zeggen hebt; je hoeft niet te onderhandelen als je dat niet wilt.

Een bosje planten

Dit zijn slechts drie voorbeelden van beslisbomen met betrekking tot het fokken van honden. Je kunt er misschien wel meer bedenken, met een alternatieve aanpak op de hier geëvalueerde basisvragen van het fokken. Maar het punt is dat als je succesvol wilt zijn als fokker je een consistente en grondige methode moet ontwikkelen voor het evalueren van alle relevante informatie. Tot je na jaren voldoende ervaring hebt opgedaan, zul je een systeem nodig hebben dat je helpt alles af te dekken. Een beslisboom is een manier om je daarbij te helpen.

Tekst: C.A. Sharp

Voor het eerst gepubliceerd in Double Helix Network News, herfst 2010